Καθώς το 2023 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας, η Εθνική Λυρική Σκηνή προγραμματίζει μια σειρά εκδηλώσεων για να τιμήσει την κορυφαία υψίφωνο του 20ού αιώνα, σε καλλιτεχνική επιμέλεια του Γιώργου Κουμεντάκη. Από τον Απρίλιο έως και τον Δεκέμβριο του 2023 η ΕΛΣ, στο πλαίσιο του αφιερώματος στην Κάλλας, θα παρουσιάσει τη «Μήδεια» του Κερουμπίνι, μια εικαστική εγκατάσταση στο φουαγέ, ένα Γκαλά Όπερας στο Ηρώδειο, μια έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, ένα ντοκιμαντέρ για τα άγνωστα πρώτα χρόνια της Ελληνίδας ντίβας, ένα βίντεο-ρεσιτάλ αφιερωμένο στο «πρώτο της ρεπερτόριο», ενώ επιπλέον θα πραγματοποιήσει εκπαιδευτικό εργαστήριο μαζί με το DmLab του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Γιώργος Κουμεντάκης, σημειώνει: «Η Μαρία Κάλλας είναι μια καλλιτέχνιδα που καθόρισε την ιστορία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (..). Με το πρόγραμμα που θα παρουσιάσουμε για τα 100 χρόνια της Μαρίας Κάλλας, φιλοδοξούμε αφενός να φωτίσουμε τη σχέση της με τον Οργανισμό μας και αφετέρου να κάνουμε γνωστό τον μύθο της Κάλλας στις νεότερες γενιές, σαν ένα φωτεινό παράδειγμα ταλέντου, σκληρής εργασίας, αφοσίωσης, τελειομανίας, λάμψης».
Η Μαρία Κάλλας υπέγραψε το πρώτο της συμβόλαιο με τη Λυρική Σκηνή το 1940, μερικούς μήνες μετά την ίδρυσή της το 1939 από τον φωτισμένο Κωστή Μπαστιά, ως τμήμα του Εθνικού (τότε Βασιλικού) Θεάτρου της Ελλάδας.
Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού έχει εντάξει τον εορτασμό των 100 ετών από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας στον κατάλογο συνεορτασμού επετείων της UNESCO για το 2023.
Το αφιέρωμα με μια ματιά
Κεντρική εκδήλωση της ΕΛΣ για τους εορτασμούς των 100 ετών από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας αποτελεί η «Μήδεια» του Λουίτζι Κερουμπίνι, η οποία θα παρουσιαστεί στις 25, 27, 30 Απριλίου και 2, 4, 9 Μαΐου 2023 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, σε μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ωγκέν και σκηνοθεσία και σκηνικά του Ντέιβιντ ΜακΒίκαρ. Πρόκειται για μια μεγάλη διεθνή συμπαραγωγή της ΕΛΣ με τρεις σπουδαίες όπερες της Αμερικής -τη Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης, την Όπερα του Καναδά και τη Λυρική Όπερα του Σικάγου.
Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του αφιερώματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στη Μαρία Κάλλας θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά πολύτιμο υλικό από το Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Πρόσφατα ο συλλέκτης Δημήτρης Πυρομάλλης δώρισε στο Αρχείο της ΕΛΣ την πλούσια συλλογή του για τη Μαρία Κάλλας, η οποία αποτελείται από χιλιάδες αντικείμενα και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ηχογραφήσεις, σπάνιες εκδόσεις, έγγραφα, φωτογραφίες, προσωπικά αντικείμενα κ.ά.
Επίσης, η ΕΛΣ απέκτησε πρόσφατα το φωτογραφικό αρχείο του Κλεισθένη, το οποίο περιλαμβάνει σπάνιο φωτογραφικό υλικό από τις εμφανίσεις της Κάλλας στην Ελλάδα, καθώς και το αρχείο του αρχιμουσικού Λεωνίδα Ζώρα, ο οποίος είχε διευθύνει την Κάλλας στις πρώτες της παραστάσεις στη Λυρική, αλλά και του δημοσιογράφου και Διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών τη δεκαετία του ’50 Αχιλλέα Μαμάκη, ο οποίος προσκάλεσε την Κάλλας να δώσει το ρεσιτάλ του 1957 στο Ηρώδειο. Επιπλέον, για τις ανάγκες του αφιερώματος, το ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ έχει παραχωρήσει στην ΕΛΣ αρχειακό υλικό από το αρχείο Παξινού – Μινωτή.
Ακόμη, στο πλαίσιο των εορτασμών, η ΕΛΣ παρουσιάζει το «UNBOXING CALLAS». Πρόκειται για ένα εικαστικό πρόγραμμα το οποίο αντλεί έμπνευση από το unboxing, όπως αυτό έγινε δημοφιλές μέσα από ψηφιακές κοινότητες, δηλαδή μια τελετουργική διαδικασία καταγραφής της πρώτης επαφής με ένα αντικείμενο. Με αφορμή τη νέα παραγωγή της «Μήδειας», στο πρώτο μέρος του προγράμματος ο Βασίλης Ζηδιανάκης προσκαλεί τον εικαστικό Πάνο Προφήτη για τη δημιουργία ενός πολυμορφικού εικαστικού πειράματος με τίτλο «Από την Κάλλας στη Μήδεια», εγκατάσταση σε τρεις πράξεις, το οποίο καταλαμβάνει για πρώτη φορά τους χώρους του φουαγέ της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ. Στο δεύτερο μέρος του προγράμματος, η έκθεση «UNBOXING CALLAS: Μια αρχειακή εξερεύνηση στη συλλογή Δημήτρη Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ», εμπνέεται από προσωπικές ιστορίες, μνήμες και αρχειακά αντικείμενα της Μαρίας Κάλλας δημιουργώντας έναν συλλογικό καλλιτεχνικό απολογισμό της πορείας της.
Τον ερχόμενο Σεπτέμβριο η ΕΛΣ παρουσιάζει το επετειακό Γκαλά του 2023 με τίτλο «Η Κάλλας στο Ηρώδειο». Τέσσερις διεθνώς αναγνωρισμένες πρωταγωνίστριες της όπερας θα τιμήσουν τη Μαρία Κάλλας ερμηνεύοντας άριες από όπερες των Καλομοίρη, Μπετόβεν, Βάγκνερ, Βέρντι, Ντονιτσέττι, Τομά που η ίδια ερμήνευσε στο ρωμαϊκό ωδείο με τη σπάνια φωνητική της γκάμα και τις ασυνήθιστες δεξιοτεχνικές της ικανότητες, αφήνοντας αξεπέραστο στίγμα.
Στις 2 Δεκεμβρίου 2023, ημέρα που συμπληρώνονται τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας, θα κάνει πρεμιέρα στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος το ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λούρα (μια συμπαραγωγή της ΕΛΣ με την εταιρεία παραγωγής ESCAPE), το οποίο εστιάζει στα χρόνια κατά τα οποία έλαβε την καλλιτεχνική της μόρφωση και ερμήνευσε τους πρώτους της ρόλους στη Λυρική Σκηνή (1937-1945), καθώς επίσης και στις τρεις μεταγενέστερες εμφανίσεις της στο Ηρώδειο (1957) και στην Επίδαυρο (1960 και 1961).
Επιπλέον, στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ της ΕΛΣ και του Πολυτεχνείου Κρήτης, διοργανώνεται καινοτόμο εκπαιδευτικό εργαστήριο με τίτλο «Visualising the voice of Maria Callas» το οποίο θα στοχεύσει στην πειραματική οπτικοποίηση του ήχου της Μαρίας Κάλλας. Τέλος, από τον Δεκέμβριο του 2023 η ΕΛΣ παρουσιάζει ένα βίντεο-ρεσιτάλ με το ρεπερτόριο που ερμήνευσε η Κάλλας από το 1937 έως το 1945 στην Αθήνα, είτε στο πλαίσιο των ωδειακών εξετάσεών της είτε σε παραστάσεις, ακροάσεις, γιορτές και ρεσιτάλ, το οποίο θα προβληθεί δωρεάν στην GNO TV.
Χορηγός του προγράμματος της ΕΛΣ για την Μαρία Κάλλας είναι η ΔΕΗ. Το πρόγραμμα υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
