Μοιάζει με παραμύθι αλλά είναι αληθινό: σε ένα νησί γεμάτο ελαιόδεντρα και φλαμίνγκο, με γραφικά λιμανάκια και με πλούσια ιστορία αιώνων, με τα πανέμορφα αρχοντικά αλλά και τις οδυνηρές αναμνήσεις, έλαβε χώρα το ανήκουστο. Προτού καν η Λέσβος χαρακτηριστεί νησί, πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια, μια ηφαιστειακή στάχτη σκέπασε όλο το δυτικό τμήμα, όπου ανευρίσκονται ακόμα πολύτιμα ευρήματα. Η μανία του εγκέλαδου όχι μόνο συντάραξε τη γη αλλάζοντας, για πάντα, τη γεωγραφία αλλά παρέσυρε στο διάβα του δέντρα, κλαδιά και ζώα καλύπτοντας μια τεράστια περιοχή, στην οποία σήμερα βρίσκεται ένα πάρκο σπάνιας ομορφιάς.
Ουσιαστικά, όλο σχεδόν το νησί της Μυτιλήνης έχει χαρακτηριστεί Παγκόσμιο Γεωπάρκο, προστατευμένο, μάλιστα, από την Unesco, το οποίο συμπληρώνεται από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου, λίγο έξω από το Σιγρί. Ανάμεσα στους θησαυρούς που φιλοξενεί το μουσείο, όπως τους κορμούς και τα σπάνια κλαδιά από τα δέντρα 20 εκατομμυρίων ετών, έρχονται τώρα να προστεθούν τα νέα ευρήματα, που ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια πρόσφατων ανασκαφικών εργασιών με αφορμή τον νέο δρόμο που συνδέει την ανατολική με τη δυτική πλευρά του νησιού.
Σε αυτό το ταξίδι της ανακάλυψης όχι μόνο των νέων ευρημάτων αλλά και της Ιστορίας που σκαλίζει κάθε πτυχή του πανέμορφου νησιού και ενώνει το παλιό κομμάτι με το νέο, σε μια ιδανική αναλογία, σύμμαχους μας έχουμε τους ντόπιους, που δείχνουν να αγκαλιάζουν με τρόπο μοναδικό την ιστορία του νησιού: από τις οικογένειες που χρόνια τώρα παράγουν το ίδιο υψηλής ποιότητας ούζο στο Πλωμάρι έως τις κυρίες που μας σερβίρουν φρέσκο καφέ στη χόβολη στην Αγιάσο αλλά και τους κεραμοποιούς και τους τεχνίτες που αιώνες τώρα έχουν στη διάθεσή τους τους ίδιους κλίβανους με τους προγόνους τους, αυτούς που επικαλούταν ακόμα και ο Όμηρος, φτιάχνοντας μοναδικές δημιουργίες από κεραμικά.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο πηλός που χρησιμοποιούν ακόμα και σήμερα οι κεραμοποιοί δεν προέρχεται από ένα τυπικό ιζηματογενές πέτρωμα αλλά από την εξαλλοίωση των ηφαιστειακών πετρωμάτων των ηφαιστείων της Λέσβου. Είναι αυτό το ηφαίστειο που έχει χαρίσει στο δυτικό μέρος του νησιού, την απόκοσμη ατμόσφαιρα και τους μαγικούς σχηματισμούς της λάβας– όπως σε αυτό τον εντυπωσιακό κρατήρα στην πλαγιά του ηφαιστείου του Λεπέτυμνου του Προφήτη Ηλία, εκεί όπου «κατοικεί» ο προφήτης, στην κορυφή ενός βράχου σαν τον Αρχαίο Ήφαιστο.
Σε έναν άλλο βράχο που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της νεότερης φάσης του ηφαιστειακού κέντρου, που ξεκίνησε 20 εκατομμύρια χρόνια πριν, στο κέντρο του οικισμού της Πέτρας, ξεχωρίζει το εκκλησάκι της Παναγιάς της Γλυκοφιλούσας– άλλο ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των ναών και των οικισμών που «στολίζουν» τα βράχια και μοιάζουν να κρέμονται κυριολεκτικά από τον ουρανό ή να μιλούν απευθείας μαζί του. Ολόκληροι οικισμοί, όπως του Μόλυβου ή του Κάστρου έχουν χτιστεί κυριολεκτικά σε βραχώδεις λόφους, που ουσιαστικά αποτελούν ένα ηφαιστειακό δομό που σχηματίστηκε από το ηφαίστειο της Λεπέτυμνου.
Αυτές οι διαδρομές, όπως και τεράστιες προστατευμένες εκτάσεις που αποκαλύπτουν τον μοναδικό πλούτο γεωλογικών μνημείων, από τους σπανιότερους στον κόσμο και τοπία φυσικού κάλλους και περιοχές μοναδικού οικολογικού ενδιαφέροντος, έχουν μια ιστορία 20 εκατομμυρίων χρόνων: καθώς φαίνεται οι ηφαιστειακές εκρήξεις σκέπασαν τη Λέσβο με την ηφαιστειακή ύλη και κορμοί τεράστιων δέντρων – μπορούμε να φανταστούμε ότι εδώ άνθιζαν, για παράδειγμα, τεράστιες σεκόγιες που πλέον συναντούμε μόνο στην Αριζόνα της Αμερικής – παρασύρθηκαν σαν σπιρτόκουτα ενώ μια απέραντη ηφαιστειακή στάχτη κάλυψε όλη αυτή την τροπική βλάστηση σε μια μεγάλη έκταση γύρω από το ηφαίστειο.
Στη συνέχεια, βροχοπτώσεις προκάλεσαν πλημμύρες που σάρωσαν την περιοχή παρασέρνοντας μαζί με την ηφαιστειακή στάχτη και τους σπασμένους κορμούς, που έχουν κατά τρόπο εντυπωσιακό διατηρήσει την πιο παραμικρή λεπτομέρεια στο φλοιό και το εσωτερικό τους. Αυτοί δεσπόζουν ακόμα, εδώ και εκατομμύρια χρόνια, στην ίδια περιοχή αποκαλύπτοντας αυτές τις διεργασίες που ξεκίνησαν τόσα εκατομμύρια χρόνια πριν και διαμόρφωσαν τα σύγχρονα οικοσυστήματα.
Δεν μπορείς, πραγματικά, να μην νιώθεις θαυμασμό και δέος μπροστά σε αυτούς τους απολιθωμένους κορμούς, όπως αυτούς που βλέπουμε στο μοναδικό Απολιθωμένο δάσος στο Σιργί σε περίτεχνους χρωματικούς συνδυασμούς. Και είναι αυτή η σπανιότητα του τοπίου που μετέτρεψε την περιοχή σε ένα μοναδικό Γεωπάρκο που σήμερα θεωρείται το δεύτερο στον κόσμο και προστατεύεται από την Unesco.
Τα μοναδικά δεινοθήρια
Εκτός, όμως, από το μοναδικό Απολιθωμένο δάσος, που ουσιαστικά αποτελεί τμήμα αυτού του εντυπωσιακού γεωπάρκου – πολλοί σπάνιοι θησαυροί, όπως δέντρα και κορμοί εκατομμύριων χρόνων φιλοξενούνται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου.
Με την πρωτοβουλία και με την επιστημονική μέριμνα και έρευνα των ανθρώπων του μουσείου όπως του Διευθυντή του μουσείου, ακαδημαϊκού και καθηγητή Φυσικής Γεωγραφίας του Πανεπιστημιού του Αιγαίου, Νίκου Ζούρου και του ερευνητή δρ Ηλία Βαλιακού γίνονται έρευνες και πραγματοποιούνται ειδικά διδακτικά προγράμματα αλλά και ανασκαφές στο δυτικό μέρος. Στα πλαίσια αυτών που έγιναν κατά τη διάρκεια διάνοιξης του νέου δρόμου, βρέθηκαν και άλλα σπάνια ευρήματα, που μεταφέρθηκαν στο μουσείο.
Εκεί, εκτός από αυτούς τους θησαυρούς, μπορεί να θαυμάσει κανείς και τα ομοιώματα σπάνιων ζώων που ζούσαν τότε στην ίδια περιοχή, 20 εκατομμύρια χρόνια πριν! Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ενός σπάνιου πλάσματος, που μοιάζει με μακρινός συγγενής το σημερινού ελέφαντα που τρεφόταν με μαλακά φύλλα δέντρων και λέγεται Δεινοθήριο. Το γεγονός, μάλιστα, ότι αντίστοιχα δείγματα Δεινοθηρίων εντοπίστηκαν, εκτός από τη Λέσβο, στην μακρινή Αφρική, αποδεικνύει ότι υπήρξε μετακίνηση του ζωικού αυτού πληθυσμού από την Αφρική προς την Ευρώπη, που ήταν τότε μια ενιαία περιοχή. Είναι τρομερό να φαντάζεσαι αυτό το θηρίο να ταξιδεύει στα βάθη της ιστορίας ή να βρίσκεται στο ίδιο σημείο στη λίμνη του Γαβαθά.
Αντίστοιχη συγκίνηση γεννάει η σκέψη ότι αυτές οι εκρήξεις εκατομμυρίων ετών και άλλες που ακολούθησαν στο πέρας των αιώνων είναι υπεύθυνες για τους υπέροχους χρωματικούς συνδυασμούς που δεσπόζουν σήμερα στη φύση της Λέσβου δίνοντας μας τη δυνατότητα να χαζεύουμε μαζί με το τοπίο, τους πετρωμένους κορμούς κάνοντας ένα υπέροχο ταξίδι μέσα στο χρόνο και σε όλη τη σπάνια ιστορία του Αιγαίου και του πολιτισμού του. Εν ολίγοις, στη Λέσβο η γεωλογική ιστορία είναι ανεξίτηλα συνδεδεμένη με τα έργα των ανθρώπων της που φροντίζουν ακόμα και σήμερα να εκμεταλλεύονται με τρόπο μοναδικό τα ηφαιστειακά πετρώματα.
Ακολουθώντας τα βήματα του φιλοσόφου, καθώς και του μαθητή του Θεόφραστου, που θεωρείται ο θεμελιωτής της βοτανικής, της οικολογίας και της ορυκτολογίας, θαυμάσαμε τις σπάνιες περιοχές του Γεωπάρκου και περπατήσαμε στο ίδιο περιβάλλον που θαύμαζαν τότε ο Αριστοτέλης και ο Θεόφραστος. Ανεβήκαμε και στα όμορφα ξύλινα σπιτάκια από όπου παρατηρούσαμε, για ώρες, πουλιά όπως τα πανέμορφα φλαμίνγκο, ερωδιούς και γλάρους, τα οποία διαβιούν στην περιοχή μαζί με τους μαυροπελαργούς, τις καστανόπαπιες, τις αβοκέτες και τα φοινικόπτερα.
Παρέα μας είχαμε και άλλους ορνιθοπαρατηρητές, που καταφθάνουν στο νησί από όλα τα μέρη του κόσμου, αναζητώντας και αυτοί μια από τις άπειρες μοναδικές εμπειρίες που προσφέρει η Λέσβος που πραγματοποιεί πιο πολλά από όσα υπόσχεται και αποκαλύπτει θησαυρούς, που ούτε μπορείς να φανταστείς ότι είναι κρυμμένοι, εδώ και εκατομμύρια χρόνια, στην άκρη του Βορείου Αιγαίου.
