Σοκαρισμένη πραγματικά η Ελληνική Κοινωνία παρακολούθησε τις δραματικές – ανεπίτρεπτα και υπαίτια πολλές – ώρες, που συμπολίτες μας βρέθηκαν εγκλωβισμένοι σε σύγχρονους υποτίθεται αυτοκινητόδρομους, περιφερειακούς της πρωτεύουσας της χώρας, ακόμη και εντός των ορίων της πόλης.
Οι άτυχοι συμπολίτες μας – στη θέση των οποίων θα μπορούσε να είχε βρεθεί οιοσδήποτε από τους κατοίκους της πρωτεύουσας και όχι μόνο – που επί δεκάδες ώρες βρέθηκαν εγκλωβισμένοι σε συνθήκες ψύχους, σε σημεία που ήταν αδύνατη η έστω και με τα πόδια μετακίνησή τους, χωρίς τροφή και νερό, άλλοι με προβλήματα υγείας, άπαντες με το φόβο του «τι μέλλει γενέσθαι», με την άγνοια του πότε θα λάβει τέλος ο εφιάλτης που ζούσαν, με συγγενείς οι οποίοι αγωνιούσαν και εκείνοι, είναι δεδομένο – πέραν της απόλυτα δικαιολογημένης αγανάκτησης που ένοιωσαν – ότι υπέστησαν ηθική βλάβη.
Η ηθική βλάβη είναι μία νομική έννοια η οποία εξειδικεύεται ως η ζημία που υφίσταται ένα πρόσωπο, η οποία δεν είναι περιουσιακή και επιδικάζεται σε περίπτωση αδικοπραξίας (932 Αστικού Κώδικα), κυρίως σε εκείνον που υπέστη προσβολή της υγείας, της τιμής ή της αγνείας του ή στερήθηκε την ελευθερία του. Η ηθική βλάβη διαφέρει από την ψυχική οδύνη, η οποία επιδικάζεται μόνο σε περίπτωση θανάτου, στην οικογένεια του θανόντος.
Κάθε λοιπόν εγκλωβισμένος οδηγός ή επιβάτης αυτοκινήτου ή ‘μηχανής’ στην Αττική οδό (ή σε οιοδήποτε άλλο δρόμο), δικαιούται να προσφύγει ενώπιον των αρμοδίων Αστικών Δικαστηρίων και να αναζητήσει την ανόρθωση της ηθικής βλάβης που υπέστη, ουσιαστικά δηλαδή να ζητήσει μία χρηματική ικανοποίηση από τον υπαίτιο.
Για το γεγονός ότι η Αττική Οδός ήδη έχει ανακοινώσει ότι θα προσφέρει το ποσό των 2.000 Ευρώ για έκαστο αυτοκίνητο, είναι χρήσιμο να γίνουν οι εξής παρατηρήσεις:
- Η Αττική οδός ομολογεί ρητά και κατηγορηματικά την ευθύνη της, γεγονός που ουσιαστικά σημαίνει ότι το Δικαστήριο θα δικαιώσει τον οδηγό που θα προσφύγει ενώπιόν του.
- Δεδομένου ότι όπως ανακοινώθηκε, η Αττική οδός δεν δεσμεύτηκε να ικανοποιήσει και κάθε επιβάτη του εγκλωβισμένου οχήματος, αν και ομοίως ταλαιπωρήθηκε, απολύτως διευκολύνεται ο εγκλωβισμένος επιβάτης να ζητήσει την ικανοποίηση της ηθικής του βλάβης, με μόνο πλέον προς απόδειξη θέμα το αν πράγματι βρισκόταν στο εγκλωβισμένο αυτοκίνητο, γεγονός για το οποίο μπορεί να γίνει χρήση των καμερών παρακολούθησης κυκλοφορίας, που καλύπτουν όλο το δίκτυο της Αττικής οδού
- Για την είσπραξη του ποσού, προφανώς θα ζητηθεί η υπογραφή ενός Ιδιωτικού Συμφωνητικού μεταξύ της εταιρίας της Αττικής Οδού και του οδηγού. Ο οδηγός, αν δεν ικανοποιείται από το ποσό των 2.000 ευρώ, θα πρέπει να προσέξει να μην αναγράφεται στο Ιδιωτικό Συμφωνητικό ότι θα παραιτηθεί όλων των αξιώσεών του και σε κάθε περίπτωση να αναφέρει την έκφραση «υπογράφω με την ρητή επιφύλαξη για διεκδίκηση των λοιπών απαιτήσεών μου»
Η αλήθεια είναι ότι ουδείς νομικός δύναται μετά βεβαιότητας να προδικάσει το ποσό που δύναται ένα δικαστήριο να επιδικάσει για την ηθική βλάβη που υπέστησαν οι εγκλωβισμένοι συμπολίτες μας. Άλλωστε, άλλο ποσό θα επιδικαστεί σε κάποιον που είχε προβλήματα υγείας, τα οποία η υπαίτια συμπεριφορά της Αττικής οδού επέτειναν, άλλο ποσό σε κάποιον που είχε την τύχη να απεγκλωβιστεί πιο σύντομα κλπ., αφού η ηθική βλάβη θα πρέπει να εξειδικευτεί προσωποποιημένα.
Είναι αληθές ότι στην Ελλάδα – σε αντίθεση με τα αγγλοσαξονικά κράτη – οι αποζημιώσεις για ηθική βλάβη συνήθως είναι μικρές. Για παράδειγμα, για εγκλωβισμό οδηγών για 5 ωρών, επιδικάστηκε αποζημίωση 600 ευρώ (Ειρηνοδικείο Αθηνών 680/2013), με το εξής σκεπτικό: «…αποκλειστικά υπαίτια του παραπάνω εγκλωβισμού τους και της μεγάλης ταλαιπωρίας τους είναι η εναγομένη (σ.σ. Αττική οδός), ή οποία έχει την εκμετάλλευση, διαχείριση, λειτουργία και ασφαλή κυκλοφορία του παραπάνω αυτοκινητοδρόμου, διότι δεν αξιοποίησε εγκαίρως την υλικοτεχνική της υποδομή, ούτε έλαβε τα απαραίτητα μέτρα (ρίψη άλατος – εκχιονιστικά μηχανήματα – γερανοφόρα οχήματα απεγκλωβισμού αυτοκινήτων) για να αποτραπεί ο αποκλεισμός του αυτοκινητόδρομου αν και γνώριζε την επέλευση της κακοκαιρίας και τα οχήματα των εκδρομέων που επέστρεφαν στην Αθήνα. Ότι ο πεντάωρος βασανιστικός εγκλωβισμός τους, χωρίς τη στοιχειώδη ενημέρωση σχετικά με το χρόνο του αποκλεισμού τους, τους δημιούργησε ψυχική αναστάτωση, άγχος, ανασφάλεια, στενοχώρια και φόβο».
Είναι προφανές όμως ότι οι εγκλωβισμένοι οδηγοί και επιβάτες των προηγουμένων ημερών, υπέστησαν πολλαπλάσια σε χρηματική αποτίμηση ηθική βλάβη, λόγω των πολλών ωρών εγκλωβισμού τους αλλά και της αντίστοιχης υπαιτιότητας της Αττικής οδού ώστε να προλάβει την ακινητοποίηση των οχημάτων αλλά και να σπεύσει προς άμεσο απεγκλωβισμό τους.
Από ποινικής απόψεως, διαδικασία στην οποία οι παθόντες δύνανται να παρασταθούν ως υποστηρίζοντες την κατηγορία, ήδη – ως έχει δημοσιοποιηθεί – έχει παραγγελθεί προκαταρκτική εξέταση προς διακρίβωση του αδικήματος της παρακώλησης συγκοινωνιών (292 Π.Κ.), η ποινή της οποίας, σε περίπτωση που τελέστηκε από αμέλεια είναι (για τους υπευθύνους) χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας.
Κομβικό όμως σημείο αποτελεί το αν οι παραλείψεις των υπευθύνων για τον εγκλωβισμό των οχημάτων και των επιβατών τους ήταν απότοκα ενσυνείδητης αμέλειάς τους ή ενδεχόμενου δόλου τους. Οι δύο αυτές νομικές έννοιες προσομοιάζουν μεταξύ τους, έχουν ελάχιστες διαφορές, πλην όμως μπορούν να διαφοροποιήσουν την ποινική αντιμετώπιση των δραστών καταλυτικά. Υφίσταται το δεδομένο ότι οι μετεωρολόγοι είχαν πλήρως και με μεγάλη επιτυχία προβλέψει τη σφοδρότητα των καιρικών φαινομένων, άρα οι υπεύθυνοι ήταν ενήμεροι και έπρεπε είτε να προβούν στη διακοπή χρήσης της οδού και ταυτόχρονα να είναι σε πλήρη ετοιμότητα ώστε να αποφευχθεί εγκλωβισμός αυτοκινήτων, με δεδομένο μάλιστα ότι στις 7-3-2011 είχε και πάλι λάβει χώρα εγκλωβισμός επιβατών αυτοκινήτων επί 5 ώρες. Τα θέματα αυτά, όπως για παράδειγμα αν τυποποιείται το έγκλημά της Έκθεσης που προβλέπει αυστηρές ποινές, θα προσδιορίσει η Εισαγγελική Έρευνα, που ήδη διενεργείται.
Συμπερασματικά, η ήδη συνομολόγηση της ευθύνης της εταιρίας που διαχειρίζεται την Αττική οδό, διευκολύνει το δρόμο στους εγκλωβισμένους οδηγούς και επιβάτες να προσφύγουν ενώπιον της Ελληνικής Δικαιοσύνης και να ζητήσουν την χρηματική αποτίμηση της ηθικής βλάβης που αποδεδειγμένα υπέστησαν με υπαιτιότητα (ενδεχόμενο δόλο ή ενσυνείδητη αμέλεια) των εκπροσώπων της Εταιρίας της Αττικής Οδού, το ύψος της αποζημίωσης δε, θα κριθεί αφού ληφθούν υπόψη οι ιδιαίτερες περιστάσεις για κάθε προσφεύγοντα.
Δημήτρης Νικ Μπόλης Δικηγόρος